همه ما می دانیم که نظافت اهمیت فوق العاده دارد. همه ما می دانیم که بدون شستشو و تمیز کردن دست ها احتمال انتقال عفونت ها بسیار افزایش می یابد. همه ما می دانیم که بسیاری از ویروس ها از راه غذا و آب آلوده به ما انتقال پیدا می کند. به این ترتیب شستن دست اهمیتی دوچندان پیدا می کند.
بسیاری از کودکان در سنین طفولیت به دلیل عدم رعایت اصول اولیه بهداشتی در معرض ابتلا به عفونت ها قرار می گیرند. به خصوص عفونت های راجعه. این مسئله با توجه به نقش سیستم ایمنی اهمیتی فزاینده می یابد. در واقع یک سیستم ایمنی ضعیف با احتمال بیشتری از بروز عفونت های راجعه همراه است.
آیا صابون جامد برای سلامتی خطرناک است؟
این که آیا استفاده از صابون جامد می تواند برای سلامتی ضرر داشته باشد پرسشی است که پاسخ آن منفی است. صابون جامد نمی تواند خطر جدی برای سلامت بدن داشته باشد. اما بالقوه می تواند آلودگی بیشتری داشته باشد. چون یک فضای جامد است که در تماس مستقیم با آلاینده های میکروبی قرار می گیرد.
اما با این وجود این که بخواهیم بگوییم صابون جامد می تواند با خطر جدی برای سلامتی همراه باشد، ادعای درستی نیست. در یک مطالعه یک گروه از افراد دست‌های خود را به جمعیت بزرگی از باکتری بیماری‌زا آغشته کردند. سپس دست خود را با یک قالب صابون جامد شستند و بعد از آن، یک گروه دیگر از همان صابون برای شستن دستشان استفاده کردند.
این تیم تحقیقاتی دریافتند که باکتری‌ها به افراد گروه دوم منتقل نمی‌شوند. آن ها از این یافته ها نتیجه گرفتند که میزان باکتری‌هایی که ممکن است روی قالب صابون جامد باقی بماند، نمی تواند به طور جدی سلامتی را در معرض خطر قرار دهد. با این همه صابون جامد یک مشکل اساسی دارد. صابون های جامد اساسا از جنس چربی هایی هستند که در اثر صابونی شدن عملا هیدرولیز شده اند.
هیدرولیز این چربی ها در نهایت منجر به تولید املاح سدیم یا پتاسیم اسید های چرب می شوند. این صابون ها خاصیت بازی دارند. به همین خاطر احتمال خشک شدن پوست با آن ها وجود دارد. به همین خاطر امروزه کمتر پیش می آید که کسی به دنبال استفاده از صابون های جامد کلاسیک باشد. مگر آن که بخواهیم یک حجم آلودگی چرب سنگین بر روی پوست را از بین ببریم.
در این موارد ممکن است نیاز به استفاده از صابون های قوی قلیایی داشته باشیم. در غیر این مورد به سراغ پن های درماتولوژیک یا شوینده های صناعی می رویم. به این شوینده های صناعی اصطلاحا Syndet (Synthetic Detergent) می گویند. در برخی از این محصولات از آکواکسیل و پیرولیدون کربوکسیلیک اسید استفاده شده است.
آیا صابون جامد حاوی میکروب است؟
از گذشته تاکنون مطالعات مقطعی، حضور برخی سویه های باکتریایی را روی سطح صابون جامد تایید کرده‌اند، اما هیچ‌یک از این مطالعات به این نتیجه قطعی نرسیده اند که صابون جامد منبع عفونت و بیماری است. در مقابل، تحقیقات اخیر نشان‌می‌دهد که صابون‌های جامد ساده حتی هنگام شیوع بیماری‌های جدی عفونی مانند همین بیماری کووید 19، توان مقابله با عفونت‌ها را دارند.
از گذشته این سوال مطرح بوده است که صابون جامد بهتر است یا مایع. مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است. این مطالعات نشان داده است استفاده از صابون مایع و جامد به یک اندازه مفید می باشد. با این همه مشخص است که احتمال ماندن آلودگی های میکروبی بر روی سطح صابون جامد بیشتر از صابون مایع است.
انواع صابون کدامند؟
صابون انواع مختلفی دارد. بر حسب این که مواد سازنده صابون و نحوه تولید آن چگونه باشد، می توان انواع مختلفی از صابون ها را داشت. برخی شوینده ها هم در دسته غیر صابونی قرار می گیرند. این شوینده ها معمولا اسیدی هستند. این شوینده ها برای از بین بردن جوش و ضایعات التهابی صورت گزینه های به مراتب بهتری هستند.
صابون تریاک
صابون تریاک یک نوع صابون جامد است و از عصاره‌ی گیاه خشخاش یا پاپاور تهیه شده است. این صابون برای پوست خواص بی‌نظیری دارد و معمولا برای شستشوی صورت کاربرد دارد. با استفاده از صابون تریاک می‌توان جوش‌های سرسیاه یا کومدون های سر سیاه صورت را رفع کرد. این صابون همچنین در از بین بردن جای جوش هم موثر است. صابون تریاک یک روش موثر برای لایه‌برداری یا پیلینگ پوست است و در کاهش اثر کک و مک و آفتاب‌سوختگی یا Solar Erythema موثر است.
صابون زردچوبه
صابون زردچوبه دارای خواص ضد اکسیدانی است. این صابون حاوی کورکومین است. ماده ای که از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی مانند اشعه فرابنفش آفتاب، آلودگی هوا و مواد شیمیایی حفاظت می کند. این صابون می‌تواند به پوست نرمی و لطافت ببخشد. همچنین میزان ترشح آب و رطوبت پوست را تنظیم می کند.
در واقع مانع از خشک شدن پوست می شود. زردچوبه همچنین خاصیت ضدباکتریایی و ضد قارچ دارد. این محصول یک لایه بردار نسبتا قوی به شمار می آید. این صابون می تواند در درمان اگزما و سوریازیس مناسب باشد. یکی دیگر از خواص آنتی اکسیدانی صابون زردچوبه این است که تیرگی زیر چشم را از بین می برد. به این ترتیب است که باعث درخشندگی و روشنی پوست می شود.
صابون گوگرد
صابون گوگرد محصولی بسیار خوب برای شستشوی پوست های چرب و مختلط است. این محصول همچنین برای از بردن قارچ های سطحی پوست می تواند موثر باشد. صابون گوگرد یکی از صابون‌هایی است که برای پوست‌های چرب کاربرد دارد. اگر پوستتان خشک است بهتر است از این محصول استفاده نکنید. اما اگر پوست شما چرب و مختلط است، حتما استفاده از صابون گوگرد به شما توصیه می شود.
استفاده از این محصول می تواند جمعیت باکتری ها و قارچ های موجود بر روی پوست شما را تعدیل کند. از این نقطه نظر است که صابون گوگرد می تواند اثرات ضد جوش داشته باشد.
صابون مراغه
یکی از معروف‌ترین انواع صابون‌ها در ایران، صابون مراغه است. همه ما از کودکی با این صابون خاطره داریم. بسیاری از ما از این صابون برای شستن موهای سر خود استفاده می کرده ایم. صابون مراغه دقیقا شبیه یک تکه استخوان است. یک تکه استخوان دراز و مکعب مستطیل شکل. صابون مراغه قدمتی چند صد ساله دارد و به روش کاملا سنتی ساخته می شود.
این صابون قدمت چند صد ساله دارد و به روش کاملا سنتی تهیه می‌شود. جالب است که میزان اسید در این صابون کنترل‌شده است و به همین دلیل صابون مراغه برای بسیاری از پوست‌های حساس مناسب است. صابون مراغه حتی در برخی موارد می تواند مانع از ریزش مو شود.
صابون صندل
صابون صندل از چوب درخت صندل یا سانتالوم تهیه می‌شود. این محصول برای کمک به درمان جوش‌ها یا کومدون های سرسیاه کاربرد دارد. این صابون را در بازار با نام Cinthol هم می شناسند. برخی از مهمترین خواص صابون صندل شامل تسکین پوست، اثرات ضد التهابی، رفع چروک های پوستی و اثر ضد باکتری است. همچنین این فرآورده دارای اثرات ضدقارچ، پاک کننده مواد آرایشی بهداشتی، نرم کننده و تقویت پوست، ضد جوش، ترمیم کننده جای زخم، لک و اسکار جوش است.
صابون گلیسیرین
صابون گلیسرین برای پوست هایی که به سرعت خشک می شوند بسیار مناسب است. این محصول حاوی مقادیر بالایی گلیسرین است. صابون گلیسرین مقادیر بالایی از یک نوع الکل به نام گلیسرین را در ساختار و فرمولاسیون خود دارد. این الکل به عنوان یک کمک حلال و نگهدارنده در فرآورده های آرایشی بهداشتی به کار برده می شود. گلیسرین اثرات ضد باکتریال ملایمی بر روی پوست دارد. به علاوه عملا یک هومکتان است. یعنی ترکیبی که باعث باز گرداندن رطوبت از دست رفته پوست به آن می شود.
صابون سفیدآب
صابون سفیداب یکی از انواع صابون است که برای لایه‌برداری پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. از گذشته در عطاری ها محصولی به نام سفیدآب یا روشور سنتی وجود داشته است. این محصول از مغز حرام گوسفند به دست می آمده است. یعنی از یک بافت چرب. به این فرآورده مقداری پودر زینک اکساید اضافه می کنند و از آن صابون می سازند.
صابون سفیدآب مثل تمام صابون های دیگر در واقع یک نوع چربی است. این محصول برای رفع جوش و لک محصولی ایده آل است. با این حال ممکن است کمی باعث خشکی پوست شود. خاصییتی که ذاتی صابون های قلیایی است.
پن درماتولوژیک
پن درماتولوژیک شوینده ای با شکل ظاهری مشابه با صابون است، اما pH اسیدی دارد. این محصول باعث خشکی مضاعف پوست نمی شود. این محصول برای درمان اگزما و درماتیت گزینه بسیار خوبی است. استفاده از صابون می تواند باعث تشدید خشکی پوست شود.
اما وقتی از پن درماتولوژیک استفاده کنیم این مشکل کمتر رخ می دهد. پن های درماتولوژیک حاوی سورفاکتانت های کاتیونی و آنیونی نیستند. به همین خاطر کمتر باعث خشکی پوست می شوند. این شوینده ها باعث تشدید زخم و اگزما نمی شوند. این شوینده ها چندین خاصیت مهم دارند. در فرمولاسیون برخی از این محصولات نشاسته گندم وجود دارد.
این ماده اولیه می تواند به ایجاد شفافیت و شادابی پوست کمک کند. پن درماتولوژیک حاوی گلیسرین هم هست. این ترکیب چنان که گفتیم ضد باکتری و هومکتان ملایم است. برخی پن های درماتولوژیک را مخصوص پوست بسیار حساس می سازند. در این نوع پن ها درصد شوینده های یونی بسیار کمتر است. در مقابل برخی ترکیبات ضد التهاب موجود در این پن ها ضدالتهاب و ضد جوش هستند.
از این پن های درماتولوژیک می توان برای کمک به درمان جوش استفاده کرد. برخی از این پن های درماتولوژیک حاوی ترکیبی به نام تری کلوکربان هستند. این ترکیب اثرات ضد باکتری و ضد قارچ دارد. پن های درماتولوژیک انواع مختلفی دارند.
سخن پایانی
صابون یک نوع شوینده است. این محصول شوینده معمولا pH قلیایی دارد. در نتیحه باعث ایجاد خشکی پوست می شود. استفاده از این نوع شوینده ها بر روی مو می تواند باعث باز شدن منافذ مو شود. به این ترتیب موها در معرض در هم گره خوردن و ریزش قرار می گیرند. صابون های معمولی می توانند خشکی و اگزما را تشدید کنند.
اگرچه صابون ها می توانند باعث خشکی بیشتر پوست شوند، گاهی ممکن است برای پاک کنندگی بسیار قدرتمندشان استفاده شوند. امروزه استفاده از صابون های جامد به شدت محدود شده است. با این وجود ادعای این که این صابون ها منبع آلودگی های میکروبی هستند چندان موثق و معتبر نیستند. به طور کلی استفاده از پن درماتولوژیک بر استفاده از صابون های معمولی ارجحیت دارد.
تهیه و تنظیم: تیم علمی شرکت داروسازی دانش بنیان دارو افشان شایگان